ประวัติความเป็นมา

ประวัติห้องสมุดมหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย

จากการค้นคว้าหาหลักฐานต่างๆ สรุปได้ว่า ห้องสมุดมหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย มีกำเนิดขึ้นในปี ร.ศ.112 (พ.ศ.2438) โดยมีสามเณรทองใบ เป็นบรรณารักษ์ หลังจากตั้งมหามกุฏราชวิทยาลัยขึ้นแล้ว 2 ปี อาคารที่มีชื่อว่า หอสมุดมหามกุฏราชวิทยาลัย ซึ่งอยู่ตรงข้ามกับวัดบวรนิเวศวิหารนั้นเป็นอาคารที่สร้างขึ้นในภายหลัง สร้างเมื่อปี พ.ศ. 2455 ดังมีคำจารึกอยู่ในตัวอาคาร ตึกหลังนี้บรรดามหาดเล็กในรัชกาลที่ 5 พร้อมด้วยผู้บริจาคได้สร้างถวายเป็นสังฆีกะ และได้ทำพิธีเปิดหอสมุดเมื่อวันที่ 23 ตุลาคม ร.ศ.131 ซึ่งค่าก่อสร้างเป็นเงิน 23,328 บาท (สองหมื่นสามพันสามร้อยยี่สิบแปดบาทถ้วน)

ต่อมาในปี พ.ศ. 2488 สมเด็จพระสังฆราชกรมหลวงวชิรญาณวงศ์และพระชั้นผู้ใหญ่ได้ประชุมกันจัดตั้งองค์การศึกษาของสงฆ์ขึ้นใหม่อยู่ภายใต้ความอำนวยการคณะกรรมการมูลนิธิมหามกุฏราชวิทยาลัย องค์การศึกษานี้มีชื่อว่า “สภาการศึกษามหามกุฏราชวิทยาลัย”และได้ทำการเปิดเรียน เมื่อวันที่ 16 กันยายน พ.ศ 2489 ห้องสมุดก็ได้ฟื้นฟูขึ้นมาด้วย ต่อมาวันที่ 29 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2501 มหามกุฏราชวิทยาลัยได้ย้ายสถานศึกษาใหม่เข้ามาภายในวัดบวรนิเวศวิหาร ห้องสมุดจึงย้ายตามเข้ามาด้วย ส่วนตัวตัวอาคารของห้องสมุดนั้นมีชื่อเรียกว่า “หอสมุดมหามกุฏราชวิทยาลัย” (ปัจจุบันเป็นสำนักงานของพุทธสมาคมโหรแห่งประเทศไทย)

เนื่องจากอาคารหอสมุดไม่มีอาคารเฉพาะคงอยู่กับอาคารเรียนซึ่งเป็นตึก 2 ชั้นสร้างใหม่ซึ่งอยู่ภายในวัดบวรนิเวศวิหาร อาคารหลังนี้สำเร็จขึ้นได้ด้วยความร่วมมือของมูลนิธิเอเซีย โดยช่วยออกค่าก้อสร้าง 800,000 บาท (แปดแสนบาทถ้วน) ส่วนที่เป็นห้องสมุดมี 2 ห้องอยู่ชั้นล่างของตัวอาคารมีห้องประชุมคั่นกลางเป็นห้องขนาดธรรมดาจุคนได้ราว 30 คน ต่อหนึ่งห้อง

ต่อมาจำนวนภิกษุสามเณรมีจำนวนเพิ่มมากขึ้นจึงจำเป็นต้องเพิ่มอาคารใหม่และขยายห้องสมุดซึ่งเดิมเป็นห้องเล็กๆ 2 ห้อง คณะกรรมการสภาการศึกษามหามกุฏราชวิทยาลัย จึงมีข้อตกลงให้ซ่อมและสร้างศาลาการเปรียญเก่าคณะรังษีสุทธาวาส ให้เป็นอาคาร 2 ชั้น ซึ่งชั้นบนใช้เป็นห้องเรียน และสำนักงานอธิการบดี ชั้นล่างเป็นห้องสมุด ทำการก่อสร้างเมื่อวันที่ 30 มีนาคม พ.ศ. 2505 ก่อสร้างเสร็จแล้วในปีเดียวกันก็ได้ใช้ชั้นล่างเป็นห้องสมุกตามวัตถุประสงค์ที่ได้วางไว้

ต่อมาในปี พ.ศ. 2540 ห้องสมุดสถาการศึกษาฯ ได้เปลี่ยนชื่อเป็น “ห้องสมุดมหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย” ตามพระราชบัญญัติมหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย พ.ศ. 2540 ที่ได้ประกาศในราชกิจจานุเบกษา เมื่อวันที่ 1 ตุลาคม พ.ศ. 2540 และให้บริการเรือยมา

เดือน มกราคม พ.ศ. 2554 มหาวิทยาลัยมกุฏราชวิทยาลัยได้ย้ายสถานศึกษามาอยู่ที่แห่งใหม่ ณ เลขที่ 248 หมู่ 1 บ้านวัดสุวรรณ ถนนศาลายา-นครชัยศรี ตำบลศาลาบา อำเภอพุทธมณฑล จังหวัดนครปฐม 73170 โดยห้องสมุด ตั้งอยู่ที่อาคารหอสมุดกลาง สมเด็จพระญาณวโรดม (B6) จนถึงปัจจุบัน

ระบบห้องสมุด

พ.ศ. 2544 – ใช้โปรแกรม CDS/ISIS จัดทำข้อมูลหนังสือให้บริการสืบค้นในห้องสมุด

พ.ศ. 2546 – MELIB Version 2.2 โปรแกรมห้องสมุดอัตโนมัติ

พ.ศ. 2551 – ติดตั้งโปรแกรมสแกนบาร์โค้ด โดยสถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกล้าพระนครเหนือ

พ.ศ. 2553 – พัฒนาระบบห้องสมุดอัตโนมัติ CDS/ISIS โดยสถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกล้าพระนครเหนือ

พ.ศ. 2559 – โปรแกรมห้องสมุดอัตโนมัติ Semesta โดย บริษัท DIMDATA

พ.ศ. 2566 – พัฒนาระบบห้องสมุดอัตโนมัติ Dimdata Platform ที่เชื่อมโยงระบบห้องสมุดอัตโนมัติระหว่างห้องสมุดส่วนกลาง วิทยาเขตและวิทยาลัยเข้าด้วยกัน จนถึงปัจจุบัน

ชั้นที่ 1 ห้องประชุม